Στα τέλη της δεκαετίας του 1950, έχοντας πυροβολήσει τον πρώτο πυροβολισμό στον πόλεμο διαστήματος, ο πρόεδρος της Σοβιετικής Ένωσης Νικήτα Χρουστσόφ επέκτεινε τον ανταγωνισμό με τη Δύση στον καθημερινό πολιτισμό και τον τρόπο ζωής. Έτσι, το καλοκαίρι του 1959, ο ψυχρός πόλεμος μεταφέρθηκε στον τομέα της πολιτιστικής ανταλλαγής. Τα Σοβιέτ διοργάνωσαν έκθεση για τα επιστημονικά, τεχνολογικά και πολιτιστικά τους επιτεύγματα στη Νέα Υόρκη και ακολούθησαν οι Αμερικανοί με τη δική τους εθνική έκθεση στη Μόσχα. Η τελευταία έκθεση θα γίνει περίφημα ο χώρος της "Συζήτησης Κουζίνας" μεταξύ του Χρουστσιόφ και του Αντιπροέδρου Ρίτσαρντ Νίξον, στον οποίο οι δύο ηγέτες ανταλλάσσουν ακόντια πάνω στα πλεονεκτήματα του κομμουνισμού και του καπιταλισμού.
Τόσο οι Ρώσοι όσο και οι Αμερικανοί προσπάθησαν επίσης να αναδείξουν τα καλύτερα ρούχα τους κάθε φορά. Η επίσημη επανατοποθέτηση του φαινομένου της μόδας στο σοσιαλισμό πραγματοποιήθηκε επομένως στο πλαίσιο αυτού του πλέγματος για την πολιτιστική υπεροχή. Ο Νίξον και η σύζυγός του, Pat, είχαν ταξιδέψει στη Μόσχα για να ανοίξουν την Αμερικανική Εθνική Έκθεση. Πριν από την επίσκεψή τους, ο Pat Nixon επέλεξε προσεκτικά μια νέα ντουλάπα, όπως αναφέρεται στο Newsweek :
Ένα κοστούμι από φυσικό μεταξωτό μετάξι, ένα φόρεμα κοκτέιλ από καφέ μεταξωτό ταφτά, μεταξωτό φόρεμα από μετάξι και βαμβάκι με σακάκι και δύο άλλα φορέματα. Τα περισσότερα από τα ρούχα της αγοράστηκαν στο Henry Bendel's στη Νέα Υόρκη όπου ο Pat πέρασε μια ώρα - και αρκετές εκατοντάδες δολάρια. "Είναι κοστούμια", εξήγησε. "Κυρίως full-περιτυλιγμένα φορέματα με ταιριάζουν αξεσουάρ για να κάνει μια« εικόνα ». Δεν είναι υψηλή μόδα και είναι κάτι που μου αρέσει και που νομίζω ότι μοιάζει καλύτερα για μένα. "
Κατά την έναρξη της έκθεσης, στην εταιρεία του συζύγου της και του Σοβιετικού αναπληρωτή πρωθυπουργού Φρόλ Κοζλόφ, ο Πάτ Νίξον έλαμψε με το φυσικό κοστούμι από μετάξι και το έξυπνο καπέλο. Κοίταξε ακριβώς όπως υποτίθεται ότι: σαν μια εκλεπτυσμένη και καλοντυμένη αμερικανική νοικοκυρά. Το μήνυμα ήταν σαφές: οι Ρώσοι θα μπορούσαν να είναι μπροστά στη διαστημική έρευνα και την εκπαίδευση, αλλά δεν μπορούν να ταιριάξουν με την πολυπλοκότητα της δυτικής ενδυμασίας και την απλή ομαλότητα μιας αμερικανικής κυρίας που πηγαίνει στην καθημερινότητά της.
FashionEast: Το Φάντασμα που Haunted Σοσιαλισμός (Το MIT Press)
Μια πλούσια εικονογραφημένη, εμπεριστατωμένη μελέτη της μόδας κάτω από το σοσιαλισμό, από κρατικά χορηγούμενα πρωτότυπα μέχρι ανεπίσημες απομιμήσεις της μόδας του Παρισιού.
Αγοράστε προσεκτικά επιλεγμένη ντουλάπα του Pat Nixon αποκάλυψε έναν τρόπο ζωής με τον οποίο οι Ρώσοι δεν μπορούσαν να ανταγωνιστούν. Αυτός ο τρόπος ζωής αναφέρθηκε ακόμη και από τον RAMAC της IBM, τον πρώτο εμπορικό υπολογιστή που παρουσιάστηκε στην έκθεση, ο οποίος παρείχε τέσσερις χιλιάδες απαντήσεις για διάφορες πτυχές της ζωής στην Αμερική. Ένας από αυτούς πρόσφερε πληροφορίες σε τέλεια ρωσικά σχετικά με την ντουλάπα μιας μέσης αμερικανικής γυναίκας. Είχε την κυριότητα: "Χειμερινό παλτό, ανοιχτό παλτό, αδιάβροχο φόρεμα, ντυμένα φορέματα, τέσσερα φορέματα απογευματινά" ντυμένα ", τρία κοστούμια, τρία φούστες, έξι μπλούζες, δύο μαντήλια, νυχτικά, οκτώ εσώρουχα, έξι ζευγάρια νάιλον κάλτσες, δύο ζευγάρια αθλητικών κάλτσων, τρία ζευγάρια γάντια φόρεμα, τρία ζευγάρια σορτς παιχνιδιών, ένα ζευγάρι παλτά, ένα κοστούμι παιχνιδιού και αξεσουάρ.Κατά τη διάρκεια της έκθεσης, η αμερικανική μόδα παρουσιάστηκε σε τέσσερις διασκευές μόδας 35 λεπτών που έλαβαν χώρα κάθε μέρα, καθεμία από τις οποίες παρακολούθησαν τρεις χιλιάδες έως πέντε χιλιάδες Ρώσους. Οι σοβιετικές αρχές είχαν αντιταχθεί σε πολλές από τις αμερικανικές προτάσεις για την έκθεση, αλλά τελικά το ρωσικό κοινό είχε την ευκαιρία να απολαύσει τις αμερικανικές επιδείξεις μόδας, που αποτελούνται από νεανικά ρούχα, φθορά, καθημερινά σύνολα και τυπικά μακρά βραδινά φορέματα.
Τα ρωσικά ακροατήρια είχαν την ευκαιρία να απολαύσουν τις αμερικανικές επιδείξεις μόδας, οι οποίες αποτελούνταν από νεανικά ρούχα, φθορά για αναψυχή, καθημερινά σύνολα και επίσημα μακρά βραδινά φορέματα. (Carl Mydans / Η συλλογή εικόνων LIFE / Getty Images) Προσπαθώντας να φέρει τους Ρώσους "ένα ζωντανό κομμάτι της Αμερικής", τα outfits παρουσιάστηκαν από επαγγελματικά μοντέλα καθώς και παιδιά, έφηβοι, παππούδες και ολόκληρες οικογένειες. Η Newsweek περιέγραψε τη μόδα ως βαρετή, αλλά αναγνώρισε το πολιτικό νόημα πίσω από τα ρούχα: «Τα φορέματα ήταν εντάξει, αν και λίγο πάνω στην θαμπή πλευρά», ανέφεραν. "Η όλη ιδέα πίσω από αυτό ήταν να δείξουμε στους ανθρώπους της Σοβιετικής Ένωσης πως η μέση αμερικανική γυναίκα φορούται στη δουλειά και στο παιχνίδι - όχι το λαμπερό κορίτσι της Park Avenue, αλλά ο νεαρός ματρόν στην Main Street." Η επιλογή των καθημερινών μαζικών, τα αμερικανικά ρούχα ήταν πολύ ισχυρή προπαγάνδα. Αν είχαν αποδειχθεί περίπλοκες εκτυπώσεις από τα σαλόνια μόδας της Νέας Υόρκης, θα μπορούσαν εύκολα να επιτεθούν ως ελιτιστικά ρούχα που προορίζονταν για την εκμετάλλευση τάξη. Αλλά οι Αμερικανοί γνώριζαν πολύ καλά ότι οι Ρώσοι δεν μπορούσαν να ανταγωνιστούν στον τομέα των αξιοπρεπών ρουχιών μαζικής παραγωγής.
"Η σοβιετική έκθεση αγωνίζεται για μια εικόνα αφθονίας με ένα διαμέρισμα που απολαμβάνουν λίγοι Ρώσοι", ανέφεραν οι New York Times.
Ενώ η μόδα συνέβαλε στο τεράστιο προπαγανδιστικό αποτέλεσμα που είχε η Αμερικανική Εθνική Έκθεση στη Μόσχα, τα αμερικανικά μέσα ενημέρωσης σχολίασαν τις αδυναμίες του πολιτισμού της καθημερινής σοβιετικής ζωής στη ρωσική έκθεση ανταλλαγών που πραγματοποιήθηκε μόλις δύο μήνες νωρίτερα στο Κολοσσαίο της Νέας Υόρκης. "Η σοβιετική έκθεση επιδιώκει μια εικόνα αφθονίας με ένα διαμέρισμα το οποίο ελάχιστοι Ρώσοι απολαμβάνουν", ανέφεραν οι New York Times, "με ρούχα και γούνες που σπάνια βλέπουν στους δρόμους της Μόσχας." Η έκθεση μόδας που συμπεριλήφθηκε στην έκθεση, σχόλια από δυτικούς δημοσιογράφους. Πέντε γυναικεία μοντέλα και ένα αρσενικό μοντέλο παρουσίασαν σχέδια από Σοβιετικούς σχεδιαστές μόδας από το κορυφαίο πολυκατάστημα της Μόσχας GUM και το Dom modelei ή House of Prototypes, ένα θεσμό που δημιούργησε ο Στάλιν για να παράγει πρωτότυπα σοσιαλιστικής μόδας. Το περιοδικό Time ανέφερε ότι «τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, κυρίως παχιές, βαριές υφασμάτινες στολές, είναι πιο εντυπωσιακές για τη χρησιμότητά τους ενάντια στο ρωσικό χειμώνα παρά για το στυλ τους, που είναι αδέξια προσπάθειες για την αντιγραφή δυτικών σχεδίων».
Αν και τα αμερικανικά μέσα μαζικής ενημέρωσης δήλωσαν ότι τα GUM είναι "αδέξια αντίγραφα", ήταν στην πραγματικότητα οι πιο έγκυρες αναπαραστάσεις σοσιαλιστικής κομψότητας. Το 1956, ο γενικός διευθυντής του GUM, VG Kamenov, έγραψε ένα φυλλάδιο που περιγράφει λεπτομερώς τις υπηρεσίες που προσέφερε το πολυκατάστημα της Σοβιετικής Ένωσης. Τα ατελιέ μόδας για έθιμο ρούχα και ειδικά καταστήματα που πωλούν φυσικό μεταξωτό, ζωγραφισμένο στο χέρι ζωγραφισμένο στο χέρι μετάξι, καπέλα για γυναίκες, γούνινα παλτά και αρώματα υποτίθεται ότι παρουσιάζουν μια ιδέα αφθονίας και πολυπλοκότητας. Στις εικονογραφήσεις που συνοδεύουν το κείμενο, επιδεικνύει ιδιαίτερη προσοχή στο προσωπικό πωλήσεων προσφέροντας στους πελάτες αυτά τα παραδοσιακά πολυτελή προϊόντα. Ένα τμήμα του φυλλαδίου ασχολήθηκε με νέες τεχνικές πωλήσεων, ενώ ένα άλλο εξήρε τα κομμωτήρια μόδας στο κατάστημα, τα οποία προσέφεραν ατομική εξυπηρέτηση σε πολυτελή περιβάλλοντα.
Τα μοντέλα εμφανίζουν την αμερικανική γυναικεία μόδα στην έκθεση (Carl Mydans / The LIFE Picture Collection / Getty Images) Το εσωτερικό του καταστήματος, με ξύλινα έπιπλα από σκούρο ξύλο, κρυστάλλινους πολυελαίους και βαριές βελούδινες κουρτίνες, ήταν παρόμοιο με τη σταλινική έννοια των παλάτια κατανάλωσης της δεκαετίας του 1930. Το κατάστημα συνέχισε μια ξεπερασμένη, μεγαλοπρεπή αισθητική που προώθησε τη μυθική σταλινική έννοια της πολυτέλειας. Αλλά αυτή η σταλινιστική γοητεία της πραγματικότητας, η οποία προσπάθησε να απομακρύνει όλα τα αντικρουόμενα και ασταθή στοιχεία από την καθημερινή ζωή, δεν μπορούσε να ανταγωνιστεί τη συνηθισμένη ζωή στη Δύση. Έτσι, με το άνοιγμα της Σοβιετικής Ένωσης προς τη Δύση, η αποσύνδεση μεταξύ της στέρησης της καθημερινής ζωής και της ιδανικής εκπροσώπησης της έγινε ολοφάνερα προφανής.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1950, σε σύγκριση με την αποτελεσματικότητα των μεγάλων αμερικανικών πολυκαταστημάτων και την ποικιλομορφία και την ποιότητα των μαζικών αγαθών που προσέφεραν, το GUM είχε ξεπεραστεί και ήταν επαρχιακό, όπως αποκάλυψε οδυνηρά οι άμεσες επαφές με τη Δύση. Η κάλυψη του περιοδικού Life από τον Αύγουστο του 1959 έδειξε ότι ο πόλεμος της μόδας έλαβε χώρα ακόμη και στο υψηλότερο διπλωματικό επίπεδο. Ο Pat Nixon εμφανίστηκε ως έξυπνα ντυμένος ανώτερης αμερικανικής νοικοκυράς. Το κάλυμμα ήταν μια οπτική απόδειξη για την ανικανότητα των γυναικών των σοβιετικών διπλωματών να ταιριάζουν με το εκλεπτυσμένο, κοσμικό στυλ του Pat Nixon στο μεταξωτό φόρεμα, σε μια σειρά από μαργαριτάρια και στο προσεκτικά εφαρμοσμένο μακιγιάζ, καθώς επίσης και στο κομψό του σχήμα. Συνοδευόμενοι από τους συζύγους τους, οι κυρίες παρέστησαν στο τραπέζι δείπνου στη ντόχα του Χρουστσόφ ή στο εξοχικό σπίτι.
Η Patricia Nixon μιλάει με τις σοβιετικές γυναίκες στη Μόσχα. (Howard Sochurek / Η συλλογή εικόνων LIFE / Getty Images) Υπήρχαν σημαντικές οπτικές διαφορές μεταξύ των συζύγων των τριών σοβιετικών πολιτικών, οι οποίες υπογράμμισαν τα διαφορετικά επίπεδά τους. Η Νίνα Χρουστσέβα ήταν ντυμένη με το απλούστερο φόρεμα, το οποίο κουμπωμένο στο μπροστινό μέρος. Κάλεσε το χαλάτ, αυτό το στυλ είχε γίνει εγχώρια στολή σοβιετικών γυναικών. Οι γυναίκες φορούσαν τον χαλάτ στο σπίτι, είτε πρόκειται για οικιακή εργασία, για μαγείρεμα, για ανάπαυση ή για διασκέδαση. Η κ. Mikoian ήταν ντυμένη με μια πιο απαιτητική εμφάνιση: ένα κοστούμι, με ένα κομμάτι που διαμόρφωσε διακριτικά το σώμα. Το κοστούμι της ήταν μέτριο, αλλά ο προλεταριακός της ασκητισμός μαλακώθηκε με ένα μικρό καπέλο. Αυτή η λεπτομέρεια μόδας έδειξε μια συγκεκριμένη επένδυση στην εμφάνισή της, μεταμορφώνοντας το απλό κοστούμι της σε μια εξωτερική εμφάνιση.
Η επίσημη έκβαση που φορούσε η σύζυγος του Σοβιετικού αναπληρωτή πρωθυπουργού Frol Kozlov έδειξε πλήρη επίγνωση της σημασίας της περίπτωσης. Η νυφική φόρεμα της κυρίας Kozlova, διακοσμημένη με κέντημα γύρω από το λαιμόκοψη, καθώς και το κεντημένο μουσελίνα, η λευκή τσάντα της βραδιάς, τα λευκά γάντια της, το κομμωτήριο και το μακιγιάζ έδειξαν μια νέα στάση απέναντι στο μοντέρνο φόρεμα. Αλλά η κυρία Kozlova δεν μπόρεσε να ταιριάξει ακόμα με την πολυπλοκότητα του δυτικού φόρεματος και την εύκολη ομαλότητα μιας αμερικανικής κυρίας με την ίδια κοινωνική στάση. Η ιδεολογικά ενημερωμένη απόρριψη της ιστορίας της μόδας αποτυπώθηκε στο φόρεμα της κυρίας Kozlova ακόμη περισσότερο από το απλό κοστούμι της κυρίας Mikoian ή τη συμβολικά επιβαρυμένη κατοικία της Nina Khrushcheva.
Η εμφάνιση της κ. Kozlova όχι μόνο αναγνώρισε σύγχρονη επίσημη δυτική φόρμα, αλλά έσπασε ένα σημαντικό σοσιαλιστικό φόρεμα κώδικα. Τα σημαντικότερα μέλη της πολιτικής γραφειοκρατίας ή της νομενκλατούρας είχαν πάντοτε ντυμένος με το κοινό, μια πρακτική που είχε αρχίσει με τους Μπολσεβίκους. Ο Στάλιν και ο πολιτικός του κύκλος είχαν επίσης κολλήσει στο προλεταριακό ιδεώδες της σεμνότητας στη δημόσια εμφάνισή τους, παρόλο που η ιδιωτική τους ζωή είχε φορτωθεί με όλα τα σύμβολα της παραδοσιακής πολυτέλειας, από τα παλτά με γούνα μέχρι την οικιακή βοήθεια, τα έπιπλα αντίκες και το φαγητό. Οι σύζυγοι της Παλαιάς Μπολσεβίκης Νίνα Χρουστσέβα και η κ. Mikoian τήρησαν τον μακρύ κώδικα ντνοκλατούρας. Αναγνωρίζοντας ότι οι καιροί αλλάζουν, η κ. Kozlova, τολμούσε να το παραβιάσει.
Ο Djurdja Bartlett είναι αναγνώστης στις ιστορίες και τις κουλτούρες της μόδας στο London College of Fashion του Πανεπιστημίου των Τεχνών του Λονδίνου και συγγραφέας του "FashionEast: The Specter that Haunted Socialism". "
Αυτό το άρθρο εμφανίστηκε αρχικά στο MIT Press Reader.
